Truyền hình
Trong bối cảnh hội nhập và phát triển, công tác bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho nhóm tuổi vị thành niên ngày càng được xã hội quan tâm. Đặc biệt, việc tăng cường hoạt động trợ giúp pháp lý (TGPL) cho người từ 16 đến dưới 18 tuổi là một yêu cầu cấp thiết, góp phần tạo dựng môi trường pháp lý lành mạnh, thân thiện, giúp các em tự tin hơn trong quá trình trưởng thành.
Theo Luật Trợ giúp pháp lý hiện hành, trẻ em là một trong những nhóm đối tượng đặc thù được Nhà nước bảo đảm quyền tiếp cận TGPL miễn phí. Trong đó, người từ đủ 16 đến dưới 18 tuổi, độ tuổi bước vào giai đoạn vị thành niên, dễ gặp phải các tình huống pháp lý phức tạp nhưng lại chưa có đầy đủ năng lực hành vi dân sự , càng cần sự đồng hành, hỗ trợ kịp thời.
Thực tế, nhiều em trong độ tuổi này đã sớm phải đối diện với các vấn đề pháp luật từ việc trở thành bị hại trong những vụ việc xâm hại, bạo lực đến là nhân chứng hoặc đương sự trong các vụ việc dân sự. Vấn đề rất đáng quan tâm hiện nay có nhiều trường hợp là người bị buộc tội trong các vụ án hình sự liên quan đến trộm cắp vặt, gây rối trật tự công cộng, và hành vi vi phạm pháp luật vẫn rất phổ biến và có chiều hướng gia tăng.
Luật sư Quách Ngọc Lam (Đoàn Luật sư tỉnh Cà Mau) cho biết: “Thời gian qua, qua quá trình công tác tôi nhận thấy số trẻ từ 16 đến dưới 18 tuổi được trợ giúp pháp lý thường liên quan đến các vụ vi phạm cố ý gây thương tích. Một phần do bối cảnh xã hội hiện tại các em có nhiều điều kiện để rủ rê nhau, tụ tập thành từng nhóm và có xu hướng giải quyết các mâu thuẫn dù là nhỏ nhặt bằng bạo lực, dẫn đến hậu quả là vi phạm hành vi cố ý gây thương tích cho người khác. Thậm chí, có vụ việc nguy hiểm đến độ các em sử dụng hung khí nguy hiểm, tính sát thương cao, hành động liều lĩnh, ngang nhiên và côn đồ đến mức buộc phải xử lý các em bằng pháp luật hình sự. Nhóm vi phạm này ngày càng gia tăng và liều lĩnh hơn.
Theo đánh giá của ngành chức năng, tội phạm và vi phạm pháp luật hiện nay có xu hướng trẻ hoá.
Ông Ngô Đức Bính, Phó Giám đốc Trung tâm TGPL tỉnh Cà Mau, cho biết: “Đối tượng từ 16 đến dưới 18 tuổi phạm tội và có dấu hiệu vi phạm pháp luật hiện nay khá phổ biến, có dấu hiệu ngày càng tăng. Cụ thể trong những tháng gần đây, Trung tâm TGPL phải cử trợ giúp viên, luật sư ký hợp đồng tham gia rất nhiều vụ việc trợ giúp pháp lý tại toà, cũng như vụ việc được cơ quan Công an đang trong quá trình điều tra. Rất nhiều hành vi vi phạm được ghi nhận từ trộm cắp, gây rối trật tự, cố ý gây thương tích, xâm hại tình dục...
Do tuổi đời còn non trẻ, việc tự bảo vệ mình trước pháp luật của các em là điều gần như bất khả thi. Do đó, TGPL trở thành “cầu nối” giúp các em được bảo vệ quyền lợi chính đáng, đồng thời định hướng cho các em nhận thức đúng đắn về pháp luật, tránh lầm lỡ, tái phạm.
Thực tế đã cho thấy, nhiều em sau khi được TGPL đã thoát khỏi tình trạng bất công, tìm lại niềm tin vào pháp luật. Một số em lầm đường lỡ bước khi phạm tội cũng đã được các trợ giúp viên pháp lý, luật sư hỗ trợ bào chữa, giúp toà án xem xét yếu tố nhân thân, hoàn cảnh, từ đó áp dụng biện pháp giáo nhẹ hơn trước pháp luật nghiêm minh.
Đơn cử như vừa mới đây, Tòa án Nhân dân khu vực 2 đã tổ chức xét xử sơ thẩm vụ án hình sự về trộm cắp tài sản. Vụ án liên quan đến 4 bị cáo, trong đó bị cáo N.K.D (sinh năm 2009) thuộc đối tượng được trợ giúp pháp lý miễn phí.
Ông Nguyễn Hải Dương, Trợ gúp viên pháp lý thuộc Trung tâm trợ giúp pháp lý tỉnh Cà Mau đảm nhận nhiệm vụ trợ giúp pháp lý miễn phí cho bị cáo D. Trong quá trình xử lý vụ việc theo chức năng, nhiệm vụ được phân công, ông Dương đã có nhiều lần tiếp xúc,tìm hiểu thông tin để có hỗ trợ phù hợp.
Ông Nguyễn Hải Dương chia sẻ: “Qua quá trình tìm hiểu, được biết D có hoàn cảnh khá đặc biệt. Cha, mẹ bị cáo D ly hôn từ khi bị cáo còn rất nhỏ, bị cáo phải sống nhờ vào tình thương và sự chăm sóc của ông, bà ngoại tuổi cao và nhiều bệnh tật. Cuộc sống khó khăn nên ông bà không có điều kiện quan tâm, chăm sóc, giáo dục cho bị cáo. Đây là nguyên nhân chính khiến bị cáo phải nghỉ học, giao du với những thành phần xấu trong xã hội và bị dụ dỗ, xúi giục dẫn đến thực hiện hành vi vi phạm pháp luật. Đây chính là tình tiết quan trọng giảm nhẹ hình thức xử lý trong quá trình lượng hình tại toà”.
Một góc nhìn thực tiễn cho thấy, mặc dù hệ thống Trung tâm Trợ giúp pháp lý Nhà nước đã được thiết lập rộng khắp, song số trẻ vị thành niên tiếp cận dịch vụ này chưa nhiều.
Trước hết, nhận thức của chính các em và gia đình về quyền được TGPL còn hạn chế. Không ít trường hợp cha mẹ, người giám hộ chưa nắm rõ quy định pháp luật, dẫn tới bỏ lỡ cơ hội được hỗ trợ miễn phí.
Bên cạnh đó, việc triển khai TGPL cho người từ 16 đến dưới 18 tuổi đòi hỏi cách tiếp cận đặc thù: môi trường thân thiện, ngôn ngữ dễ hiểu, tâm lý cởi mở. Tuy nhiên, trong thực tiễn, vẫn còn cán bộ, luật sư chưa được đào tạo kỹ năng làm việc với thanh thiếu niên, khiến cho hoạt động hỗ trợ chưa thật sự hiệu quả.
Luật sư Quách Ngọc Lam, Đoàn Luật sư tỉnh Cà Mau, cho rằng: Hoạt động TGPL cho trẻ từ 16 đến dưới 18 tuổi là một nhiệm vụ hết sức khó khăn và phúc tạp. Độ tuổi này là độ tuổi nhạy cảm, chưa phát triển toàn diện về tâm sinh lý cũng như nhận thức pháp luật, do đó người thực hiện trợ giúp pháp lý không chỉ phải có kiến thức pháp luật vững chắc mà còn cần có kỹ năng thực hiện trợ giúp pháp lý thân thiện thì mới có thể đạt được kết quả cao. Giải pháp đầu tiên trong lĩnh vực TGPL cho trẻ nhóm tuổi này là phải nâng cao năng lực trình độ và kỹ năng tiếp xúc, nắm bắt tâm lý của nhóm đối tượng này để nâng cao hiệu quả trong TGPL.
Nghiên cứu đầy đủ quy định của pháp luật, kỹ năng giao tiếp, nắm bắt thông tin, hoàn cảnh, nhân thân để có những giải pháp hỗ trợ hiệu quả nhất là yêu cầu quan trọng trong hoạt động TGPT cho nhóm đối tượng từ 16 đến dưới 18 tuổi hiện nay.
Cùng quan điểm trên, ông Ngô Đức Bính, Phó Giám đốc Trung tâm trợ giúp pháp lý tỉnh Cà Mau, cho biết: “Khi thực hiện trợ giúp pháp lý cho đối tượng này, trợ giúp viên và luật sư phải hiểu tâm tư, tình cảm của đối tượng. Bởi thực tế có rất nhiều hoàn cảnh khác nhau. Người ta phạm tội không chỉ vì điều kiện kinh tế mà còn xuất phát từ môi trường xã hội, giáo dục hay vì một hoàn cảnh gia đình nào đó dẫn đến những hành vi vi phạm mang tính chất bất chợt. Chính vì thế, trong quá trình trợ giúp pháp lý, người trợ giúp pháp lý phải nghiên cứu đầy đủ quy định của pháp luật. Hơn hết là phải có kỹ năng giao tiếp, nắm bắt thông tin, hoàn cảnh, nhân thân để có giải pháp hỗ trợ hiệu quả nhất”.
Tăng cường hoạt động trợ giúp pháp lý cho người từ 16 đến dưới 18 tuổi không chỉ là thực hiện đúng cam kết của Việt Nam về bảo vệ quyền trẻ em theo Công ước quốc tế, mà còn là cách thiết thực để xây dựng một thế hệ trẻ tự tin, hiểu biết pháp luật, có trách nhiệm với bản thân và cộng đồng. Đây là công việc đòi hỏi sự kiên trì, đồng bộ của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội. Mỗi sự quan tâm, mỗi hành động hỗ trợ, dù nhỏ bé, cũng chính là góp phần mở ra con đường tươi sáng hơn cho tương lai của các em
Văn Đum - Nguyễn Linh
Xem thêm bình luận